प्रिन्सिपॉल पवार

मी ८वी-९वी मध्ये असताना हा अवलिया माणूस आयुष्यात आला. रँग्लर परांजपे वगैरे महान लोक पुण्यात फर्ग्युसन कॉलेजला शिकवत असताना तिथून इंग्रजी शिकून, पुढे प्राध्यापक, प्राचार्य बनून रिटायर होऊन पवार सर पंढरपुरात स्थिरावले. मी पहिल्यांदा भेटलो तेव्हा 'शारीरिक वय' ७० च्या आसपास होत त्यांचं, पण डोळ्यांवर जाड फ्रेमचा चष्मा, अंगात फक्त देवआनंद घालू शकेल असे रंगीबेरंगी शर्ट आणि तशाच कॉलर, बेल बॉटमची पँट आणि पायात शूज असा हा माणूस माझ्यापेक्षापण तरुण होता मनाने.

८वी पासून MA पर्यंतच्या मुलांना इंग्लिश शिकवायचे सर. पाठ्यपुस्तक मंडळाने जरी ८वी आणि MA च्या अभ्यासक्रमात भेद ठेवला असला तरी, पवार सर असला भेद मानतच नसत, कारण हा माणूस English शिकवायचा, पाठ्यपुस्तक नाही. ८वी-९वी मध्ये पण आम्हाला MA चं व्याकरण शिकवलं होतं या महापुरुषाने, तेही गणितासारखे फॉर्म्युला लावून. एखादा नवा शब्द पुस्तकात आला कि एखाद्या उपवर मुलाची एखाद्या सुंदर कुमारिकेशी गाठ घालून द्यावी तसे आनंदाने "बघा रे बघा, कसा सुंदर शब्द आहे!" असे ते उद्गारत. माझ्या कडून एखाद उत्तर चुकलं की "जा जा, तिकडे नदीला पाणी आलंय, उडी मारून खप त्याच्यात!" हा राग आणि एखाद्या अवघड प्रश्नाचे उत्तर दिले की "काट्या काट्या, मला पोरगी असती तर तुला जावई करून घेतला असता!" हे प्रेमपण याचं माणसाने दिलं.

५०% मुले त्यांच्याकडे अक्षरशः फुकट शिकायची पण या माणसाने कधी पैशाचा हिशोब केला नाही, ना कुणी फी आणली नाही म्हणून कुणाला बाहेर काढले. हा माणूस शिकवायला आवडते म्हणून शिकवणी घ्यायचा, पैशासाठी नाही. पेन आणि पुस्तके यांचा भयान छंद त्यांना. कुणाही विद्यार्थ्याकडे चांगला पेन दिसला की ते अगदी बिनधास्त हक्काने तो मागून घेत त्याच्याकडून आणि बदल्यात त्याला दुसरा पेन देत. English classics आणि bestsellers नी तर त्यांची अख्खी library भरली होती. Contemporary असण्याचा एवढा छंद की 1996 च्या आसपास भारतात पहिल्यांदा ranger bicycle आल्या तेव्हा त्यांनी माझ्या एका मित्राकडून त्याची सायकल सुद्धा विकत घेतली. आणि त्याही वयात ते कॉलेजच्या मुलांना लाजवतील अशा style मध्ये त्यांच्या हिरो-होंडा वरून फिरत पण!

उंची सिगार-मद्य आणि पुस्तके यांमध्ये रमून जाणारे सर कधी मूड मध्ये आले कि त्यांच्या तरुणपणातील काही प्रेमकथा पण सांगायचे. १२वी नंतर सरांना भेटणे कमी होत गेलं. त्यांच्या पंचाहत्तरीच्या समारंभाला गेलो तेव्हा ते थोडे आजारी वाटत होते. नंतर १-२ वर्षांनी सर गेल्याचं समजलं. हा मनस्वी शिक्षक शरीराने आमच्यातून गेला तरी स्वतःच्या संग्रहातील ६-७ हजार पुस्तकांच्या मरणोत्तर दानरुपात माझ्या कॉलेजच्या लायब्ररी मध्ये अजूनही विद्यार्थ्यांना ज्ञानाची-व्यासंगाची वाट दाखवतोय. आयुष्यात English आणि परकीय लोकांशी जिथे जिथे संबंध येतो तिथे तिथे या प्रेमळ आणि चिरतरुण गुरुची आठवण नक्की येते. पंढरपूरसारख्या कुपमंडुक आचार-विचारांच्या गावात ही इंग्रजी मुळी कशी काय रुजली हे आजही मला न सुटलेलं कोडं आहे.

-  फेसबुक पोस्ट ( ११ जून २०१६, ०९.२५ )