वेदना, आनंद, प्रेम आणि माणूस -

माणसाचा आणि वेदनांचा संबंध ना संपणारा आहे. 5 हजार वर्षांपूर्वी पासून Anesthesia हे शास्त्र सतत प्रगत होत गेलंय... दारू, गांजा, अफू पासून ते आधुनिक औषधांपर्यंत. मानवी जीवनातल्या सगळ्या वेदनांचे परिमार्जन (भले थोड्या काळासाठी) करायची क्षमता फक्त याच एका शास्त्रात आहे, मग त्या वेदना शारीरिक असोत की मानसिक.

बाकी माणूस नवनवीन वेदना निर्माण करत राहील वरचेवर, कारण वेदनासुद्धा आनंददायी असतात. जगात प्रत्येक माणूस कधी Sadism (दुसऱ्यांना वेदना देऊन आनंद मिळवणारा) आणि कधी Masochism (स्वतःच्या वेदनांतुन आनंद मिळवणारा) मधून जात असतो. Sadism आणि Masochism ह्या दोन्ही संज्ञा साहित्यिक लोकांची देण आहे. पण या दोन्ही वृत्ती एकाच माणसात वेगवेगळ्या वेळेस स्वतःला व्यक्त करत राहतात, मानवजातीच्या सुरुवातीपासून. आणि या दोन्ही वृत्तींना हमखास व्यक्त व्हायला जागा देणारी गोष्ट म्हणजे प्रेम! 

"रंजीश ही सही, दिल ही दुखाने के लिये आ,
आ फिर से मुझे छोड के जाने के लिये आ।"

पासून ते

"देखने वाले मुझे दर्द-ए-मोहब्बत की कसम,
मैने इस दर्द में दुनिया को भुला रखा हैं ।"

दोन माणसे कधीही एकाच विचाराची, आवडी-निवडीची असू शकत नाहीत, पण जेव्हा ती एकमेकांच्या प्रेमात पडतात तेव्हा मग सुरु होतो वेदनांमधून आनंद घेण्याचा-देण्याचा खेळ. दुसऱ्याच्या आनंदासाठी स्वतः वेदना घेणं हे दोन्ही बाजूने अव्याहत चालू होतं... आणि हळूहळू या वेदना सुद्धा नंतर आनंद द्यायला लागतात. प्रेम आणि त्यातून मिळणाऱ्या वेदना-आनंदाचा हा ऊन-सावलीचा खेळ मानवाच्या अंतापर्यंत आणि कधीकधी अंतानंतरसुद्धा चालू असतो.

गालिब उगाच म्हणत नाही -
"कहते हैं इश्क जिसे,
खलल हैं दिमाग का।"

वेदनांचा हा खेळ असाच सुरु राहू दे... जगाच्या अंतापर्यंत.
World Anesthesia Day च्या निमित्ताने एवढंच!

डॉ. विनय काटे

- फेसबुक पोस्ट ( १६ ऑक्टोबर २०१६, २०.२४ )