ओबामा

८ वर्षांपूर्वी अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षपदी ओबामांच्या रूपाने एक कृष्णवर्णीय, मुस्लिम असे मिश्रण असलेली व्यक्ती विराजमान झाली. अत्यंत ओघवते व प्रेरणादायी वक्तृत्व, सहज वावर आणि साधे राहणे हे ओबामांचे वेगळेपण अगदी प्रकर्षाने जाणवे. हिलरींसारखी जग पाहिलेल्या, लोकप्रिय असणाऱ्या पक्षांतर्गत प्रतिस्पर्धीला मागे टाकत ओबामा राष्ट्राध्यक्ष झाले. पण नंतरच्या काळात त्यांनी हिलरींच्या जागतिक पातळीवर असणाऱ्या संबंधांचा पुरेपूर वापर करून घेतला.

२००८ च्या मंदीच्या सुरुवातीनंतर ओबामांनी जेव्हा पदभार स्वीकारला तेव्हा बरीच आव्हाने त्यांच्या समोर होती. अफगाणिस्तान, इराक, सीरिया मधला अमेरिकन हस्तक्षेप अमेरिकेच्या दृष्टीने वेगवेगळ्या कारणांसाठी महत्वाचा होता. पण ओबामांनी अमेरिकन सीलना पाकिस्तानात घुसून ओसामा बिन लादेनला मारायला परवानगी दिली, आणि त्यात पाकिस्तानला सुद्धा मारूनमुटकून सहभागी करत स्वतःचा स्वार्थ साधला. लिबिया मधली गद्दाफीची राजवट त्यांनी संपवून टाकली. अमेरिकेेचा हा आर्थिक हेतूने प्रेरित सामरिक, राजकीय अजेंडा बुशनंतर त्यांनी अजूनच प्रखरपणे राबवला आणि त्यावर कढी म्हणजे या सगळ्यांच्या मध्ये नोबेल शांतता पुरस्कार सुद्धा मिळवला.

मंदीनंतरच्या काळात त्यांनी अल्पावधीतच अमेरिकेची अर्थव्यवस्था पूर्वपदावर आणली. वाढीव रोजगारनिर्मिती केली आणि तेसुद्धा मेक्सिकन, प्रवासी परकीय लोकांविरुद्ध कुठलीही गरळ न ओकता किंवा कुठलेही टोकाचे पाऊल न उचलता. आरोग्यविमा ही अमेरिकेत अत्यंत महागडी गोष्ट होती आणि त्यामुळे कित्येक लोक उपचाराअभावी मरायचे. ओबामांनी हेल्थकेअर बिल आणून लोकांना वैद्यकीय उपचार मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध करून दिले. आंतरराष्ट्रीय पातळीवर त्यांनी सर्व प्रमुख देशांशी त्यांनी सौहार्दाचे संबंध ठेवले. चीन, रशिया जपान, भारत, जर्मनी आदी देशांशी असणारे संबंध त्यांनी सर्वांगाने अजून मजबूत केले. जगातले दादा राष्ट्र बनणे काय असते हे ओबामा यांनी आर्थिक, सामरिक आणि कुटनीतिक अशा सर्व पद्धतीने दाखवून दिले.

या सगळ्या गोष्टींबरोबरच ओबामा व त्यांचे कुटुंबीय अनेक बाबीने वेगळे आहेत. जगभरातल्या लोकांशी आपली नाळ त्यांनी सहजपणे जोडून घेतली. भारतात आल्यावर ओबामा दाम्पत्याने शाळकरी मुलांसोबत कोळीगीतांवर उत्स्फूर्त नृत्य करत भारतीयांची मने जिंकली. भारताच्या संसदेत त्यांनी केलेले भाषण किंवा डॉ. मनमोहन सिंगना त्यांनी "गुरु" असे संबोधत आदर देणे हे भारतासाठी एका वेगळ्याच अमेरिकेला समोर आणत होते. त्याचवेळेस मिशेल ओबामांनी "द एलेन शो" मध्ये एलेनसोबत समूहनृत्य करत अमेरिकन लोकांना सुद्धा सुखद आश्चर्याचा धक्का दिला. प्रेसिडेंट अथवा फर्स्ट लेडी साठी असणारे बरेच प्रोटोकॉल चांगल्या पद्धतीने तोडत या जोडीने एक वेगळीच इमेज जगभर उभा केली.

हेलिकॉप्टर मध्ये बसताना सैनिकाला सॅल्यूट करणे विसरल्याने परत बाहेर येऊन त्याला सॅल्यूट करून आत जाणारे ओबामा, पावसात स्वतः छत्री घेऊन स्वतःच्या ऑफिस मधील स्त्रियांना सुखरूप नेणारे ओबामा, रविवारी व्हाईट हाऊस च्या आवारात ग्रील वर जेवण बनवणारे ओबामा, स्वतःच्या मुलीला नाव बदलून रेस्टॉरंट मध्ये काम करायला परवानगी देणारे ओबामा, ईस्टर ला लहान मुलांसोबत खेळणारे ओबामा, अलिबाबाच्या जॅक मा ची मुलाखत घेणारे ओबामा, जो बिडेन सोबत दिलखुलासपणे मित्रवत वावरणारे ओबामा, वर्णभेद सहन कराव्या लागलेल्या बालवैज्ञानिकास व्हाईट हाऊस मध्ये आमंत्रित करणारे ओबामा ... अशी ओबामांची असंख्य वेगवेगळी आणि प्रेमळ रूपे अमेरिकेने या ८ वर्षात पाहिली. त्याचवेळेस निवडणुकीच्या काळात ट्रम्प यांच्या बेताल वक्तव्यांवर बरसणारे ओबामा सुद्धा अमेरिकेने पाहिले.

८ वर्षांपूर्वी अत्यंत तरुण, उमदे आणि काळेभोर केस असणारे ओबामा या दोन टर्मच्या तणावात जरा जास्त वेगाने वयस्क दिसायला लागले. पण त्यांचा उत्साह, त्यांचा साधेपणा, त्यांचा धोरणीपणा आणि सडेतोडपणा वरचेवर अजून वाढतच गेला. अमेरिकेतल्या राजकारणाशी भारतीयांना कधीच विशेष सोयरसुतक नव्हते, पण ओबामांनी त्यांच्या प्रभावाने भारतासारख्या स्वतःला अमेरिकेचा सुप्त विरोधी समजणाऱ्या देशालासुद्धा त्यांची व त्यांच्या कार्याची दखल घ्यायला भाग पाडले. आज ओबामा पायउतार होताना व ट्रम्प कार्यभार स्वीकारताना आजवर एकसंध असणारी अमेरिका दोन गटांत विभागलेली दिसतेय. लोक "अमेरिकेला देव वाचवो" अशा आशयाचे वाक्य बोलतायत, ट्रम्पविरोधी प्रदर्शने करतायत आणि उरलेलं जग ही तिसऱ्या महायुद्धाची नांदी असू नये ही प्रार्थना करतायत.

बराक ओबामा, अमेरिका आणि भारत तुम्हाला येणारी कित्येक दशके अनेक चांगल्या गोष्टींसाठी आठवणीत ठेवेल.

- डॉ. विनय काटे